Trong tập 45 của chương trình ‘Kính đa chiều’, diễn giả văn hóa Hồ Nhựt Quang vừa có những giải đáp xoay quanh các thắc mắc liên quan đến nguồn gốc tên gọi chiếc áo bà ba.
Mở đầu chương trình, diễn giả Hồ Nhựt Quang hài hước đề cập đến vấn đề tên gọi áo bà ba mà không phải là áo bà hai, bà tư,… như cách gọi nhau giản dị của người dân miền Tây sông nước. Ngoài ra, không chỉ có áo bà ba mà còn có món chè với tên gọi chè bà ba.
Theo diễn giả văn hóa Hồ Nhựt Quang, có người cho rằng thuở xưa, nhà bác học Trương Vĩnh Ký chịu ảnh hưởng từ văn hóa Nam đảo khi đến vùng Penang (Malaysia) để học tập. Nhà bác học Trương Vĩnh Ký đã mặc trang phục của người dân BaBas (Người Malaysia gốc Hoa). Tuy nhiên, một số thuyết lại cho rằng không có người Mã Lai gốc Hoa nào tên BaBas. Thực tế, chỉ có người Peranakan gốc Hoa định cư tại Đông Nam Á, chủ yếu sống ở Malaysia và Indonesia. Họ đã thiết kế và mặc trang phục đó.
Vào thế kỷ 16 – 17, người dân Nam Đảo qua Việt Nam để giao lưu buôn bán, mua trầu cau, đổi hương liệu,… và có từ xưng hô “Baba-Nyonya” trong đó “Baba” nghĩa là quý ông còn “Nyonya” là quý bà. Với cách chào hỏi xưng hô được lặp đi lặp lại nhiều lần, người dân dần quen gọi “Babas”. Về sau, tiếng Việt phiên âm thành “bà ba” và dùng để gọi tên cho chiếc áo có kiểu dáng của người dân Nam đảo.
“Đây là thuyết được nhiều người công nhận và giáo sư tiến sĩ Ngô Đức Thịnh đã viết trong tác phẩm Trang phục truyền thống Việt Nam qua các thời kỳ. Giáo sư cũng chia sẻ thêm một số yếu tố để cấu thành ra áo bà ba như chúng ta thấy vài chục năm gần đây”, diễn giả văn hóa Hồ Nhựt Quang cho biết.
Diễn giả Hồ Nhựt Quang giải thích nguồn gốc tên gọi áo bà ba.
Cụ thể, vào thời chúa Nguyễn Phúc Khoát thế kỷ 18, đã chia ra cách ăn mặc đàng trong và đàng ngoài. Đầu tiên chúng ta mặc áo dài ngũ thân, về sau mặc quần, còn đàng ngoài mặc váy. “Chiếc áo mặc bên ngoài là dạng áo ngắn, cổ thấp. Với người làm lao động thì họ có túi hổ phệ, tức là chiếc túi đeo đằng trước và có dây buộc lại hay còn gọi là dây ruột ngựa, cho nên có từ “thắt lưng buộc bụng” là vậy. Trong túi đó người ta có thể đựng trầu, cau, thuốc xỉa, thuốc rê hoặc vài đồng bạc cắc. Đối với những người có tiền khấm khá thì họ có tay nải đeo ở vai”, diễn giả Hồ Nhựt Quang giải thích thêm.
Trước thắc mắc của đạo diễn Lê Hoàng về cụm từ “thắt lưng buộc bụng” chỉ túi hổ phệ nhưng nhiều người lại thường dùng trong hoàn cảnh đói kém, diễn giả Hồ Nhựt Quang trình bày: “Thật ra, từ “thắt lưng buộc bụng” đó chính là thời kỳ tiền xu có lỗ. Khi đó, người ta dùng sợi dây kim loại hoặc dây luộc hay còn gọi là dây ruột ngựa để xuyên qua, buộc ở thắt lưng, xài bao nhiêu thì rút ra. Khi tháo ra thì đồng xu chạm vào bụng nên có câu “đồng tiền đi liền khúc ruột”.
Trở lại nguồn gốc áo bà ba, diễn giả Hồ Nhựt Quang chia sẻ: “Đối với cộng đồng người Hoa sống ở vùng Nam bộ, họ có loại áo xá xẩu, cổ thấp. Khi chúng ta ảnh hưởng văn hóa của phương Tây với kiểu dáng xẻ phía trước, có nút nhựa. Sau khi tổng hợp tất cả điều này, chúng ta đã làm ra được chiếc áo bà ba. Đó gần như một chiếc áo dài được cắt ngắn. Túi hổ phệ hay túi tay nải được cấu thành hai túi phía trước. Như vậy, áo bà ba được định hình gần như hoàn chỉnh cho đến ngày nay”.
“Kính đa chiều” chủ đề tiếp theo sẽ được phát sóng vào lúc 20h ngày 20/3 trên kênh VTV9.
